چرا طرح امنیتی آمریکا در خلیج فارس شکست می‌خورد؟

به گزارش راهبرد معاصر؛ «اتحاد استراتژیک خاورمیانه» یا همان «ناتوی عربی»؛ «نشست ورشو» و «ائتلاف نظامی برای تامین امنیت در خلیج فارس» بخشی از پروژه دولت دونالد ترامپ در 2 سال گذشته علیه ایران بوده است. از این 3 طراحی آمریکایی، دو مورد اول با شکست مواجه شده‌اند و سومی هم که پیشنهاد تشکیل آن 2 هفته پیش و در پی افزایش تنش در خلیج فارس و تنگه هرمز به صورت جدی دنبال شد، تا کنون نتیجه‌ای نداشته است.

1- «اتحاد استراتژیک خاورمیانه» که از آن به «ناتوی عربی» یاد می‌شود، سال 2017 و پس از چند ماه گمانه‌زنی، در جریان سفر دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا به عربستان در کنفرانسی با حضور 54 کشور اسلامی، مطرح شد. اصلی‌ترین هدف آمریکا از تشکیل این ائتلاف، مقابله با ایران با هزینه کشورهای عربی بود. قرار بود ناتوی عربی سال 2018 در ابتدا با حضور آمریکا، عربستان، قطر، امارات، بحرین، کویت، عمان، اردن و مصر تشکیل شود. ماه‌های ابتدایی سال 2018 گذشت تا اینکه در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل، وزرای خارجه 8 کشور عربی (6 کشور حاشیه خلیج فارس،  مصر و اردن) با مایک پمپئو وزیر امور خارجه آمریکا در نشستی به بررسی تشکیل ناتو پرداختند و اعلام رسمی آن را به یک کنفرانس رسمی در چند ماه بعد موکول کردند. چندماه بعد اما باز هم خبری از کنفرانس تشکیل ائتلاف نشد تا اینکه در آوریل 2019، مصر پس از اینکه هیاتی به نشست اعضای ائتلاف در شهر ریاض عربستان سعودی اعزام نکرد، اعلام کرد که «به ابتکار آمریکا و با هدف ایجاد جبهه‌ای واحد علیه ایران » نمی‌پیوندد. دلیل مصر برای کناره‌گیری از ائتلاف، تردید  در جدی بودن این ابتکار و همچنین افزایش خطر بروز مناقشه با ایران عنوان شده بود. با کناره‌گیری مصر و بی میل قطر، کویت و عمان برای حضور در ناتوی عربی، این طرح به صورت کلی شکست خورد.

2- کنفرانس «صلح و امنیت در خاورمیانه» یا «کنفرانس ورشو» قرار بود 13 و 14 فوریه 2019 (24 و 25 بهمن97) در ورشو پایتخت لهستان برگزار شود. بیش از یک ماه پیش از برگزاری نشست، آمریکا خبر برگزاری یک کنفرانس بین‌المللی با هدف «جلوگیری از نفوذ ایران در کشورهای منطقه» را به صورت رسمی اعلام کرد. اصلی‌ترین هدف این نشست افزایش فشار بر تهران بود اما عدم اقبال با سیاست‌های ضد ایرانی دولت آمریکا باعث شد تا برگزار کنندگان نشست در ظاهر اعلام کنند که هدفشان مقابله با ایران نسیت. به هرحال این نشست نیز برگزار شد اما برخلاف خواست آمریکا، هیچ ائتلاف و وحدت رویه‌ای برای مقابله با ایران در این نشست شکل نگرفت.

3- تازه‌ترین ابتکار دولت ترامپ برای پیشبرد طرح ضدایرانی خود، «ائتلاف نظامی برای تامین امنیت در خلیج فارس» است. این ابتکار آمریکایی‌ها پس از آن طرح شد که انگلستان در 13 تیرماه، نفتکش ایرانی «گریس-1» را در منطقه «جبل الطارق» به بهانه نقض تحریم‌ها علیه کشور سوریه توقیف کرد. پنج روز بعد از این اتفاق، آمریکا در 18 تیرماه  طرح تشکیل یک ائتلاف چند ملیتی با هدف حفاظت از امنیت کشتیرانی آزاد در آبراهه‌ها را پیشنهاد کرد اما رویترز در گزارشی نوشت که متحدان واشنگتن تا به امروز برای پیوستن به ائتلافی نظامی تمایل چندانی از خود نشان نداده‌اند. دو روز بعد، منابعی در وزارت دفاع آمریکا ادعا کردند که پنج قایق «سپاه پاسداران ایران» تلاش کردند یک نفتکش بریتانیایی را در خلیج فارس توقیف کنند اما موفق به این کار نشده است. همزمان با طرح چنین ادعایی،مایک مایلی نامزد ریاست بر ستاد مشترک ارتش آمریکا اعلام کرد که این کشور در نظر دارد ائتلافی برای اسکورت کشتی های تجاری در خلیج فارس تشکیل دهد. جوزف دانفورد رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا ابزار امیدواری کرده بود که در رایزنی با شرکای آمریکا، این ائتلاف نظامی در عرض دو هفته آینده برای حفاظت از گذرگاه های راهبردی منطقه تشکیل شود. عدم همراهی بسیاری از کشورها از جمله ژاپن -که یک ماه قبل یک نفتکشش مورد حمله قرار گرفت- در رقابت سیتزه‌جویانه آمریکا علیه ایران باعث شد تا یک هفته بعد کاترین ویلبارگر، یکی از مقام‌های ارشد وزارت دفاع آمریکا، اعلام کند ایالات متحده با ابتکار امنیتی تازه خود در خلیج فارس، به دنبال «تشکیل یک ائتلاف نظامی» علیه ایران نیست تا شاید از این طریق بتواند کشورها را به حضور در این ائتلاف ترغیب کند. یک روز بعد در 28 تیرماه اما یک اتفاق تقریبا بی سابقه رخ داد. نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در 28 تیرماه نفتکش بریتانیایی «استينا ايمپرو» را به دلیل «نقض قوانين دريانوردي» («ورود از طریق مسیر خروجی به تنگه هرمز»، «خاموش‌کردن سیستم موقعیت‌یاب کشتی»، «تخلیه پسماندهای نفتی موجود در مخازن نفتکش به آب‌های منطقه‌ای» و «عدم توجه به تذکرات داده‌ شده») توقیف کرد. این اتفاق برای مقامات آمریکایی که به دنبال تشکیل ائتلاف نظامی در خلیج فارس بودند، بهترین فرصت بود. ساعاتی پس از انتشار خبر توقیف نفتکش انگلیسی، جان رود معاون وزیر دفاع آمریکا در امور سیاسی گفت که این کشور در رایزنی با شرکای خود در ناتو و متحدان منطقه‌ای‌اش آماده اجرایی کردن طرح "عبور آزاد و باز" کشتی‌ها از تنگه هرمز است.  او نیز گفت که «عملیات جدید طی روزها و هفته‌های آتی اجرایی خواهد شد».

مقامات آمریکایی با توجه به توقیف نفتکش انگلیسی انتظار این را داشتند که لندن بلافاصله آمادگی خود را برای پیوستن به ائتلاف به رهبری آمریکا در منقه خلیج فارس اعلام کند. اما با وجود انتقادات و برخی تهدیدات لفظی علیه ایران، لندن حاضر به همراهی با آمریکا در این ابتکار نشد. جرمی هانت، وزیر امور خارجه بریتانیا روز دوشنبه در ژارلمان انگلیس ضمن تاکید بر عدم رویارویی با ایران، از افزایش حضور کشورش در خلیج فارس خبر داد. او در اظهارنظری معنادار که تلویحا از آن می‌توان عدم همراهی با آمریکا را دریافت، به پارلمان پیشنهاد کرد «ائتلاف بزرگتری از کشورهایی که مثل ما رویکرد متفاوتی در قبال توافق هسته ای ایران دارند» تشکیل شود. هانت همچنین اضافه کرد که این نیروی حفاظتی به رهبری کشورهای اروپایی تشکیل خواهد شد.او مشارکت نیروی دریایی آمریکا را در این نیروی بین‌المللی رد نکرد اما گفت این بخشی از سیاست فشار حداکثری آمریکا بر ایران نیست. حمید بعیدی نژاد سفیر ایران در انگلیس نیز پس از پایان نشست پارلمان نوشت «وزیر خارجه انگلیس در نشست ویژه پارلمان اعلام کرد، با وجود تنش با ایران در خصوص تانکرهای نفتی، انگلیس با سیاستهای آمریکا در برابر ایران مخالف است و لذا به ابتکار ترامپ در مورد تشکیل یک ائتلاف نظامی برای حفاظت از نفتکشها در تنگه هرمز نمی پیوندد...»

4- محاسبات غیرواقعی مقامات سیاسی و نظامی آمریکا برای ایجاد فوری یک ائتلاف با هزینه کشورهای عضو ائتلاف، عملا طرح ابتکاری! آمریکا را با شکست مواجه کرد. در میانه این تلاشها و پس از مخالفت متحدین آمریکا با پیوستن به پیشنهاد واشنگتن، آمریکا و لهستان که سال گذشته نشست ورشو را برگزار کردند، به دنبال برگزاری «ورشو2» هستند.  این نشست قرار است پائیز سال جاری و به میزبانی کشور بحرین با همکاری آمریکا و لهستان برگزار شود. ادعا شده این نشست قرار است با مشارکت بیش از ۶۰ کشور در راستای یکی از نتایج کنفرانس ورشو با عنوان «حمایت از امنیت و صلح خاورمیانه» برگزار شود. شاید در عرصه بین الملل پیش‌بینی تحولات آینده با ضریب خطای زیادی مواجه شود ولی با نگاهی به طرح‌های پیشین آمریکا علیه ایران در 2 سال گذشته، می‌توان دریافت که این طرح ابتکاری! سرنوشت متفاوتی از ناتوی عربی نخواهد داشت.